LENTE KRAANVOGEL MIGRATIE, NIEUWE KRAANVOGELRADAR FUNCTIES EN INSPIRERENDE STUDENTENPROJECTEN
Van het bureau van Prof. Koen de Koning: Laatste nieuws en inzichten
Terugblik op de voorjaarstrek
Screenshot van de Kraanvogelradar op 19 februari 2025
Terwijl er druppelsgewijs nog steeds kleine groepjes kraanvogels over ons land vliegen blikken we terug op de voorjaarstrek van 2025. Een trek die wordt gekenmerkt door een betrekkelijk vroege piek ten opzichte van voorgaande jaren. Zoals verwacht beleefde de trek een piek op 19, 20 en 21 februari, mede dankzij aangename lentetemperaturen, helder weer en sterke rugwind. Ideale condities voor kraanvogels om massaal naar het noorden te trekken. Het hoogtepunt via waarneming.nl was op 21 februari, met meer dan 1000 kraanvogelwaarnemingen.
Hoe verhoudt zich dit nu tot andere jaren? Er zijn in het verleden duidelijk magerdere jaren geweest op het gebied van kraanvogels boven Nederland. Een relatief goed jaar dus. Anderzijds zijn er ook genoeg jaren geweest dat er op het hoogtepunt meer dan 2000 kraanvogelwaarnemingen gedaan zijn! Daarnaast is het ook opvallend dat de windrichting (zuidoost) op het hoogtepunt van de trek erg gunstig was voor kraanvogels meer over het midden van Nederland – via de route Tilburg, Den Bosch, Arnhem-Nijmegen en Enschede. Toch kozen de meeste kraanvogels uiteindelijk een route veel meer naar het zuidoosten – over de Belgische Ardennen en de Duitse Eiffel, waardoor de meeste waarnemingen beperkt bleven tot (zuid) Limburg. Terwijl in andere jaren onder vergelijkbare omstandigheden veel meer kraanvogels over Nederland vlogen. Waar zijn al die kraanvogels dan gebleven?
Een deel van de verklaring zit in het feit dat een meerderheid van de kraanvogels tijdens de piek waarschijnlijk bij ons in de nacht is gepasseerd. Onder gunstige omstandigheden, met name in het voorjaar, hebben kraanvogels de neiging om ook ’s nachts door te vliegen. En de omstandigheden waren niet alleen gunstig bij ons. Eigenlijk waren de weersomstandigheden over de hele route van Spanje tot noord-Duitsland gunstig voor kraanvogels om ook in de nachten door te blijven vliegen. Hierdoor werden er over de hele route kraanvogels waargenomen op andere tijdstippen dan normaal. ‘Onze’ kraanvogels zijn daardoor op de gunstige dagen veel verder zuidelijk vertrokken dan normaal, waardoor ze bij ons pas in de donkere uren over zijn komen vliegen. Hier en daar zijn er wel groepen aan de grond gegaan, waardoor er iedere ochtend verspreid over ons land wel groepjes kraanvogels te zien waren en ook te volgen waren op de radar. Maar de meerderheid is dus hoogstwaarschijnlijk ongezien aan ons voorbij getrokken.
Een andere verklaring is dat we simpelweg nog onvoldoende weten waarom kraanvogels voor bepaalde routes kiezen, en waarom dat soms resulteert in vele waarnemingen boven Nederland, en soms de massamigratie ongezien aan ons voorbij trekt. We weten al wel dat wind een belangrijk effect kan hebben op de vliegrichting (en dus de gevlogen routes), en meer nog op de vliegsnelheid (meer wetenschappelijke achtergrond hierover via deze link). Wind kan dus grote gevolgen hebben voor de route die kraanvogels tijdens de trek volgen en het tijdstip van de dag waarop de kraanvogels overvliegen op locaties langs de route. Maar het ene jaar is het andere niet. De verschillen tussen jaren worden bepaald door verschillen in weersomstandigheden, en door verschillen in manieren waarop kraanvogels hiermee omgaan. Hoe dat precies zit is nog niet helemaal duidelijk. We weten niet precies hoeveel vat de wind heeft op kraanvogels op verschillende fases van de migratie. Soms kiezen ze ervoor om zich met de wind mee te laten drijven en daarmee af te drijven van hun doel, terwijl ze op andere momenten kiezen om meer te compenseren voor de zijwind die hen uit koers brengt. Hoe dit over de gehele migratieroute uitpakt en wat voor invloed dit heeft voor de trek over Nederland is een vraag voor de wetenschap om te beantwoorden. Onderzoek onder leiding van Dr. Koen de Koning van de Wageningen Universiteit houdt zich daarom bezig met het beter begrijpen van deze patronen.
Nieuwe versie kraanvogelradar in ontwikkeling
Kleurgecodeerde legenda voor kraanvogel kijkkansen
De ontwikkelingen aan de kraanvogelradar staan niet stil. Vóór de najaarstrek van 2024 lanceerde we al een nieuwe versie van de radar, waarin het voor gebruikers makkelijker wordt om in te schatten hoe groot de kans is op kraanvogels per locatie. Er is een legenda toegevoegd om de kansen te interpreteren met een kleuraanduiding: bij blauw en groen is de kans erg klein, bij geel al wat groter, en bij oranje en rood is het opletten geblazen! Als je kiest om je locatie te delen verschijnt er een icoontje met je huidige locatie, wat het nog makkelijker maakt om te zien wat jouw kansen zijn.
Een grote nieuwe ontwikkeling is de toevoeging van een 48-uursvoorspelling, zodat je van tevoren kunt plannen waar je naartoe moet of hoe laat je naar buiten moet om kraanvogels te spotten. Tevens zal deze voorspelling worden toegevoegd aan de huidige kraanvogel kans kaart. Nu wordt deze kans alleen nog maar berekend op basis van waargenomen groepen. Maar als er geen groepen zijn waargenomen betekent dit niet dat er geen groepen aan het vliegen zijn. Iemand moet immers de eerste zijn die een groep ziet en doorgeeft via waarneming.nl! De 48-uursvoorspelling geeft een completer beeld van de kansen op kraanvogels per locatie. En uiteraard is die kans het grootst als er kort geleden een groep is gezien in jouw buurt. Deze kansen worden daarom ook nog steeds meegenomen in de nieuwe versie. We hopen deze versie in het najaar van 2025 te kunnen lanceren. Je kunt ons helpen deze update tot leven te brengen door een donatie te doen. Jouw steun houdt het draaiende en helpt ons het nog beter te maken. Elke bijdrage helpt – bedankt!
Studentenprojecten
In lijn met de ontwikkelingen van de nieuwe 48-uursvoorspelling en het onderzoek naar meer begrip over de gekozen routes van kraanvogels, zijn er verschillende studentenprojecten opgezet die bijdragen aan het kraanvogelradar project. Naast de bijdrage die de studenten leveren aan het bestaande project biedt het hen ook de mogelijkheid om af te studeren op de kraanvogelradar. Een win-win situatie dus!
Kraanvogel Migratie Radar met Windturbine Locaties
Twee projecten zijn gericht op het beter begrijpen van de gekozen routes. In het ene project worden er virtuele kraanvogels gesimuleerd in een computermodel, om te kijken hoe verschillende vliegstrategieën van individuele kraanvogels uitpakken op grotere schaal. In het andere project wordt gekeken naar historische waarnemingen om algemene patronen te ontdekken. In dit project is de grootste uitdaging dat er veel beperkingen zitten in de gebruikte data. Veel waarnemingen zijn namelijk gedaan in stedelijk gebied of juist in specifieke natuurgebieden, en zeggen dus meer over waar de waarnemers zijn geweest en minder over waar de kraanvogels zijn geweest. De uitkomsten van deze twee projecten zullen worden gecombineerd om een beter beeld te krijgen van de patronen in de kraanvogeltrek op grote schaal.
Een ander project nadert de eindstreep voor Xinyu Wang, een Wageningse student van de masterstudie omgevingswetenschappen. In haar scriptie kijkt ze naar alternatieve toepassingen van de kraanvogelradar, namelijk voor het beter beschermen van de kraanvogel door botsingen met windmolens te voorkómen. Hoewel groene energiewinning natuurlijk hartstikke duurzaam is, vormen grote windmolens ook jaarlijks een gevaar voor duizenden trekvogels. Een aanvaring met de draaiende wieken heeft helaas vrijwel altijd een dodelijke afloop voor de vogels. Het is belangrijk om een goede balans te vinden tussen duurzame energiewinning aan de ene kant en natuurbescherming aan de andere kant. Hoe we deze balans kunnen optimaliseren, en welke rol de kraanvogelradar hierbij kan spelen is onderdeel van haar onderzoek.
Help ons de Kraanvogelradar in de lucht te houden!
We zijn echt enthousiast over het aantal mensen dat de Kraanvogel Migratie Radar gebruikt – jullie enthousiasme groeit elk jaar en dat betekent de wereld voor ons. Wat je misschien niet weet, is dat de radar volledig wordt gebouwd en onderhouden door een klein maar toegewijd team van vrijwilligers. Om dit project levend en groeiend te houden, hebben we jullie hulp nodig. Een aftrekbare donatie – groot of klein – maakt een echte verschil in het blijven draaien en verbeteren van de radar.
Bedankt dat je deel uitmaakt van deze reis met ons. Samen kunnen we blijven volgen, leren en deze magnifieke vogels beschermen.